Wat zijn de Basel-akkoorden?
De Basel-akkoorden, opgesteld door het Basel Comité voor Bankentoezicht (BCBS), bestaan uit drie opeenvolgende afspraken voor banktoezicht (Basel I, II en III). Deze akkoorden geven aanbevelingen over kapitaalrisico, marktrisico en operationeel risico en moeten ervoor zorgen dat financiële instellingen voldoende kapitaalreserves hebben om onvoorziene verliezen op te vangen.
Basisprincipes
De Basel-akkoorden omvatten een drietal mondiale regelgevende kaders voor banken, die kapitaaleisen en risicobeoordelingen voor internationale banken definiëren. Doel is te waarborgen dat financiële instellingen voldoende kapitaalbuffers hebben om aan verplichtingen te voldoen en onverwachte verliezen op te vangen. Het meest recente akkoord, Basel III, werd goedgekeurd in november 2010 en verplicht banken tot het aanhouden van een minimale hoeveelheid gewoon eigen vermogen en een minimale liquiditeitsratio.
Basel-akkoorden: een uitgebreid overzicht
De Basel-akkoorden, die teruggaan tot de jaren tachtig, ontstonden door samenwerking binnen het BCBS, een forum voor bankentoezicht tussen lidstaten sinds 1974. Aanvankelijk was het doel het verbeteren van de mondiale financiële stabiliteit via betere toezichtpraktijken. Later verschoof de focus naar kapitaaltoereikendheid van banken en monitoring van het banksysteem. Basel I werd geïnitieerd door centrale bankiers van de G10, die nieuwe internationale financiële structuren wilden vastleggen na de ineenstorting van het Bretton Woods-stelsel.
De naam Basel-akkoorden komt voort uit het feit dat het BCBS is gevestigd in Basel, Zwitserland, binnen de kantoren van de Bank voor Internationale Betalingen (BIS). Tot de leden behoren prominente landen zoals de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Japan en anderen, die samenwerken om financiële stabiliteit te bevorderen en het bankentoezicht wereldwijd te versterken.
Basel I: een terugblik
In 1988 richtte het eerste Basel-akkoord, Basel I, zich op de kapitaaltoereikendheid van financiële instellingen. Het deelde activa in risicocategorieën in (0%, 10%, 20%, 50% en 100%) om het risico op kapitaaltoereikendheid te meten — het potentiële effect van onverwachte verliezen op instellingen.
Volgens Basel I moeten internationale banken kapitaal (Tier 1 en Tier 2) aanhouden dat minimaal 8% van hun gewogen risico-activa bedraagt, zodat zij over voldoende kapitaal beschikken om aan verplichtingen te voldoen.
Bijvoorbeeld, een bank met $100 miljoen aan risicogewogen activa moest minstens $8 miljoen aan kapitaal aanhouden. Tier 1-kapitaal, de meest liquide financieringsbron, en Tier 2-kapitaal, bestaande uit hybride kapitaalinstrumenten en reserves, vullen deze eis aan.
Basel II: een geactualiseerd kader
Basel II, ook bekend als het herziene kapitaalkader, bouwde voort op het oorspronkelijke akkoord en richtte zich op drie kerngebieden: minimale kapitaaleisen, het toezicht op kapitaaltoereikendheid en marktdiscipline via openbaarmaking. Deze drie gebieden worden gezamenlijk de drie pijlers genoemd.
Het nieuwe akkoord introduceerde een indeling van het in aanmerking komende gereguleerde kapitaal in drie lagen. Elke laag heeft een specifiek minimumpercentage van het totale gereguleerde kapitaal en draagt bij aan de berekening van de kapitaalratio's.
Tier 3-kapitaal, beschouwd als tertiair kapitaal, diende ter ondersteuning van marktrisico, grondstoffenrisico en valutarisico voortvloeiend uit handelsactiviteiten. Het omvatte een breder scala aan schuldinstrumenten vergeleken met tiers 1 en 2, maar van lagere kwaliteit. Later werd tier 3-kapitaal afgeschaft onder de Basel III-akkoorden.
Basel III: het versterken van financiële veerkracht
Na de val van Lehman Brothers in 2008 en de daaropvolgende financiële crisis nam het BCBS maatregelen om de akkoorden te actualiseren en te versterken. Factoren die bijdroegen aan de inzinking waren onder meer slecht bestuur, risicovolle beloningsstructuren en overmatige leverage binnen de bankensector. In november 2010 werd Basel III gepresenteerd als het uitgebreide pakket voor kapitaal- en liquiditeitsherziening.
Basel III bouwt voort op de drie pijlers van de eerdere akkoorden en introduceert nieuwe eisen en waarborgen. Het verplicht onder meer een minimale hoeveelheid gewoon eigen vermogen en een liquiditeitsratio voor banken. Basel III behandelt ook systemisch belangrijke banken, banken die als te groot worden beschouwd om te laten falen, en schrapt de overwegingen rond tier 3-kapitaal.
De hervormingen zijn samengebracht in het Basel Framework, dat alle huidige en toekomstige standaarden van het Basel Committee on Banking Supervision omvat. Basel III tier 1 is ingevoerd, met deelname van alle behalve één van de 27 Committee-lidstaten aan de monitoringsoefening van juni 2021. Het definitieve Basel III-kader bevat inloopbepalingen voor de output floor, die vanaf januari 2028 geleidelijk 72,5% zal bereiken. De maatregelen vanaf 2023 worden ook wel Basel 3.1 of Basel IV genoemd.
Conclusie
De Basel-akkoorden, bestaande uit Basel I, II en III, richten zich op kapitaal- en risicovoorwaarden voor financiële instellingen om onvoorziene verliezen op te vangen. Basel I, geïntroduceerd in 1988, verplichtte banken om kapitaal aan te houden ter hoogte van 8% van de risicogewogen activa. Basel II introduceerde de drie pijlers, die minima voor kapitaal, toezicht en marktdiscipline via openbaarmaking behandelen. Basel III, goedgekeurd in 2010, versterkte de financiële veerkracht en verplichtte banken tot een minimale hoeveelheid gewoon eigen vermogen en een liquiditeitsratio. De akkoorden hebben de wereldwijde bancaire sector sterk beïnvloed en dragen bij aan stabiliteit en verantwoording.